“EUSKAL AUZIA” FEDERICO KRUTWIG
Aitzol Altuna Enzunza
2022ko DURANGOko AZOKARAKO NABARRALDEK ARGITARATUA Federicoren omenez egindako bideoa: https://youtu.be/0AdzbN4jRk8 |
Federico Krutwig-ek honela zioen “La Cuestión Vasca” (Euskal Auzia) bere liburuan
1966an: “Nazionalki zapalduta dagoen herri batentzat, ezinezkoa da
gizarte-askapenerako beste aukera bat antzematea, nazioaren-askapenarekin
lotuta doana baino”.
Eusko Alderdi Jeltzalearen (EAJ-PNV) kongresu bat egin zen 1950ean. Bertaratutakoen
artean, talde batek EAJren bakezaletasuna, pro-amerikanismoa eta klerikalismoa
baztertu zituen. José Manuel Aguirre, Benito del Valle, Julen Madariaga eta
José Luis Álvarez Enparantza (Txillardegi) ziren. Talde honek, EKIN izeneko barne-buletina argitaratu zuten,
"Mugimendu patriotiko akonfesionala" sortzeko asmoz.
Baina, EKIN, 1904ean Sabino Arana hil gutxira EAJak sortutako Eusko Gaztedian (EGI) diluitu zen. 1952an, EKINeko jende bera elkartu zen berriro, frankismoak bultzatutako euskal kultura eta hizkuntza berreskuratzeko asmoarekin. Ideologikoki, ez zuten funtsezko alderik orduko EAJren buruekin. Parrokietako lokalak aprobetxatuz mugitzen ziren, elizaren babesean ere.
Agirre eta Benito del Valle 1956ko Euskal Mundu Biltzarrera joan ziren,
Eusko Gaztediren izenean. Oharkabean pasatu ziren, baina Federico Krutwig
ezagutu zuten, EAJren ildo ofizialarekin kritikoa zena, eta Agirre
Lehendakariari leporatzen ziona: “Euskal Herria espainiar errepublika baten
alde hiltzera eramana, eta ez independentziaren alde”, edo eta “euskal
nazionalismo berriak dinamikoagoa izan behar du (hau da, aurrerakoia), euskal
nazionalismo estatikoa (hau da, kontserbadorea), Euskal herriaren heriotza
izango litzateke”. Federicok, kongresu horretan, gerrillarien borroka proposatu
zuen “Euskadi” askatzeko.
1958an, EKIN EGItik banandu zen eta 1959an ETA sortu zuen: "Euskadi:
Euskal Herri libre bat, euskal estatu baten alde, munduko beste estatu batzuen
artean" eta "Askatasuna: gizaki librea Euskadi barruan" lema-pean,
"Patriotikoa, demokratikoa eta akonfesionala” gehitzen zuten.
EAJren inmobilismoak, etsipenera eraman zituen euskal gazte asko. Erbesteko
Eusko Jaurlaritza ez zen existitzen ordurako, Baionan zegoen Juan de
Ajuriagerran eta haren ingurukoetara mugatzen zen aktibitate guztia, batez ere,
Agirre 1960an egoera arraroan hil zenetik; egia esan, egoera are okerragoa zen,
benetako gobernua, erabakiak hartzen zituenak, PSOEko erbesteko exekutiboa zen
Toulouse-tik, eta Ajuriagerra haren mende zegoen, batez ere 1962ko Municheko
Itunetik aurrera.
Orreaga Taldearean dokumentala. Hona hemen han gertatutakoaren azalpena labur bilduta: https://www.orreagataldea.com/2014/06/23/euskadi-fue-un-estado-independiente/ |
Donibane Lohizunen, espainiar faxismotik errefuxiatu zen Krutwig, Bizkaitik
ihesi, Euskaltzaindian euskararen alde eman zuen diskurtso sutsu baten ostean.
Bertan, Mendigoxale taldeko hainbat agintarirekin harremanak izan zituen, batez
ere Elias Gallastegirekin “Gudari”. Azken honen, nazionalismo humanistaren
goresle bihurtu zen Krutwig.
Iparraldean baita, Felix Likiniano militante eta borrokalari anarkista
ezagutu zuen Federicok, eta harekin garatu zuen “anarko-abertzaletasuna”, ez zuena
jarraipenik izan. Parisen, Jon Mirande idazle zuberotarrarekin harremanak izan zituen,
Euskal Herria askatzeko faxismoaren alde egiten zuen ia bakarrak. Bidean, Iñaki
Aginaga ere ezagutu zuen, “Lan Deyak” artikuluen idazlea (gero IPARLA), urte
haietako buru politiko argienetarikoa zena.
Baina, bizitzak eta lan egiteko beharrak, Alemaniara eraman zuen, aitaren
jaioterrira, eta han 6 urtez egon zen. Hizkuntzetarako zuen erraztasuna
aprobetxatuz, itzultzaile-lana egin zuen bertan, Krupp enpresan. Alemanian egon
zenean, 1961ean ezkondu eta gutxira dibortziatu egin zen. Horren ondorioz,
Euskal Herrira itzuli zen, Miarritzen finkatzeko.
Benetako erbestea, ordea, 1963tik aurrera ezagutu zuen, Baskonia
kontinentala utzi behar izan zuenean. Urte horretan, Federico Krutwig-ek
“Vasconia” liburu politiko eta historiko ezagunena argitaratu zuen, urte bat
lehenago Ihartzako Fernando Sarrailh izengoitiarekin idatzia.
Liburu horretan, Krutwig-ek argi eta garbi zalantzan jartzen zuen euskal nazionalismo
tradizional “sabiniarra” (baina harekin erabat hautsi gabe), beste elementu
batzuk lehenengotzen zituen interesgarriagoak euskal nazionalismoarentzat
Abandokoak proposatutakoak baino. "Vasconia", berez, Elias Gallastegi
“Gudari”-ren Medigoxalen diru-laguntzari esker idatzi zen, baina lehenengo
edizioko 2.000 aleak itsasoan amaitu ziren gehienbat, Guardia Zibil espainolen
agindupean (batzuk salbatu ziren arren, nik neuk erosi nuen horietako bat).
"Vasconia"-ren 640 orrialdeetatik, bakarrik "Bellica"
ataleko 16 orrialdeak gerrillarien gerrari buruzkoak dira, eta horietako askotan
gainera zeharka baino ez zen hitz egiten. Bellican, hauxe idatzi zuen adibidez:
"Gerrillariari garaipena ematen dion arma biztanleria zibila da, herria
gerrillariaren alde egotea". Mao Tse Tung ere aipatzen zen orri horietan,
“Demokrazia berria” atalean: "Ezinezkoa da garaipena lortzea herria
mobilizatu gabe, mobilizazio zabala eta sakona behar du izan, fronte bateratuko
politika ekarriko duenak".
“Vasconia” liburuak haizeak harrotu zituen Baskonia kontinentalean agintzen zuen estatu frantseseko Gobernuan. Federico Krutwig 1964an, Frantziako De Gaulle jeneralak kanporatu zuenean, Bruselan ezarri zen. 1965ean, Txinako enbaxadarekin lan egin zuen, Mao Ze Dong-en testuak lapurtera klasikora itzuliz eta ondoren Mao Tse Tungen “Liberalkeriari aitzi eta Praktikaz” eta “Mao Tzedung Buruzagiaren Aiphuak” (1968).
Elkarrizketa batean Federico Krutwigek esan zuen: “Ni ez naiz inoiz
politikaria izan. Zenbaitekin hitz egin nuen, baina duela urte batzuk utzi
ditut harreman horiek. Niretzat, nazionalismoa gertaera kulturala da. Teoria
ekonomizista hutsak primitiboak dira. Teoria politiko-zientifikoak, marxismoa
adibidez, indarrez ezarri nahi direnean, politikaren ordez erlijioa egiten da”.
“LA CUESTIÓN VASCA” IDATZI ZUENEKO
TESTU-INGURUA
Belgikako hiriburuan, 1965-66 urteen artean, Federico Krutwigek “La
Cuestión Vasca” liburua idatzi zuen, ETAk hala eskatuta, garai hartan, oraindik
borroka armatua hasi ez zuen euskal nazionalismoaren azpitalde bat besterik ez zena.
Espainiako Alderdi Komunistari (PCE), ETA ezagutarazi nahi zion liburuak.
Ordurako, Federicok “La Guerra Revolucionaria” idatzi zuen (Gerra iraultzailea
-1963-), ondoren “La insurrección en Euzkadi” (Matxinada Euzkadin) izena jarri
ziona, 1964an ETA erakundearen III. Batzarraren ondorengo “Koadernoak” bilduman
Baionan argitaratzeko.
"Matxinada Euzkadin", eragin handiagoa izan zuen ETAn “Vasconia”-k
baino, eta txosten edo koaderno hori izan zen erakundeak gehien zabaldu zuena,
non euskal nazionalismoaren eta gerra iraultzailearen funtsezko elementuen
ikuspegi berria ematen zen. Koadernoa bilduma, "oso nazionalista" eta
"oso progresista ezkertiarra" zen, autorearen beraren hitzen arabera.
Bruselan ere egin zituen Krutwigek ETA erakundearen V. Batzarrerako
(1966-1967) beste bi txostenak. Batzar hori, Getariako Lapurdin egin zen,
Jesusen Lagundiaren babespean. Handik urte askotara, Federicok berak esan zuen:
"Getarian onartu ziren bi txostenak nik idatzi nituen: txosten politikoa
eta egiturei dagokiena. Orduan onartu zen ia guztia nik idatzi dut”.
Txabi Etxebarrieta ETAko buruzagi gaztea, Joseba Álvarez Enparantza
“Txillardegi” eta Julen Madariaga, Federico Krutwig-en ideia batzuen partaide
izan ziren, baina honen idazkiak eta liburuak ez ziren ETA erakundeko kideen
artean ia zabaldu.
V. Asanbladan (1966), lehen zatiketa garrantzitsua suertatu zen ETAn: Paco
Iturriozen Bulego Politikoa kanporatu zuten, "liquis",
"españolistas", "felipes" edo "felipistas"
tildatuak, FLPrekin zituen sinpatiengatik (Euskal Herrian ESBA izenekoak). Asanbladan zehar, talde hau eta bere buruzagia,
borda baten ETA kide batzuk pistola batekin mehatxatuz bahituta eduki zituzten.
“Felipes” adar honek, sozialismoa eta patriotismoa (espainiarra) bateratzen
dituen maoismoaren alde egiten zuen.
1920-21 urteen artean, ETA PCErekin batera (Espainiako Alderdi Komunista, PSOE
zatitzearen ondorioz sortua), klandestinitatean mugitzen ziren eta eduki
politikoa zuten talde bakarrak ziren, horregatik, ideologikoki oso heterogeneoa
zen jendea erakarri zuten, eta horrek eragin zituen batez ere zatiketa horiek.
Klandestinitate-urte haietan, EAJ-PNVk edo PSOEk ez zuten inolako
gizarte-oinarririk Euskal Herrian, 1936ko Espainiako gerrako beterano gutxi
batzuk besterik ez.
Federicok, ETArekin lankidetzan jardun zuen arlo intelektualean, nahiz eta
bere ideiak ez ziren inoiz nagusi izan, baina berez, ez zuen erakundean
militatu; V. Batzarraren bigarren zatiaren ondoren, ETAren Kontseilu Elkarterazle
Taktikoan (KET) parte hartu zuen. Urte haietan, Federicok erakundearen eta
agente txekiar-juduen arteko lotura egin zuen armak lortzeko, eta gero Erromara
joan zen.
1966ko martxoan, Txillardegirekin batera Branka aldizkariaren sorreran
lagundu zuen, harreman luzea izan zuen harekin, gaur egungo euskara batuaren
bultzatzaile nagusitzat jotzen den filologoa zen. Aldizkari horri izena ematen
dio Federicok, eta lehenengo zenbakian “Nacionalismo revolucionario” (Nazionalismo
iraultzailea) artikulua argitaratu zuen, bigarrenean berriz, “Estrategia
guerrillera” (Gerrillarien estrategia); baina, bosgarren zenbakiari utzi zuen
laguntzeari. Nolanahi ere, Krutwig-en ideiek nolabaiteko eragina izan zuten
ETAren sorreran, baina laster, bigarren mailara igaro ziren, beste buruzagi eta
ideologo batzuek garrantzi handiagoa hartu zutelarik.
Oro har, bere bizitzan zehar, Federico Krutwig oso kritiko agertu zen, bai
ETA erakundearekin, bai Herri Batasuna (HB) izeneko espainiar hauteskunde
berrietan parte hartzeko sortu zen alderdi politikoarekin.
Federico Krutwig Sagredo (Getxo 1921eko maitzak 15- Bilbo 1998eko azaroak 15)
LIBURUAK ZER DIO
Espainiako komunistek hobeto ezagutu nahi zuten euskal nazionalismoaren ideologia, batez ere, ETAren pentsamendu-lerroaren definizioa. Lan hori Federico
Krutwig-i agindu zioten, une hartan hura egiteko gai zen bakarrari. Espainiar
komunistengandik ere, ezen ia ezer gelditzen, «makien» edo faszismoaren
kontrako gerrillarien azken erresistentzia urte horietan amaitu eta gero.
Federicok, Espainiako komunistekin elkar ulertzeko saio batera egokitu
beharrean, gogor eraso zien. Liburuaren ardatz, Leninen testuak erabili zituen
Federicok, hala nola: “beste herri batzuk zapaltzen dituen herria ezin da libre
izan” (Obra Osoak, XXII, 162. or.). Hala ere, liburu hori PCEk argitaratu zuen
eta, beste edizio batean, ETA berak 1971ean, biak ere modu klandestinoan.
Liburu horretan, marxismo-leninismoaren eta euskal nazionalismoaren teoria
politikoak aztertzen zituen Krutwigek. Marxismoa-leninismoan, euskal herriaren
egoerari aplika dakizkiokeen atalak nabarmentzen ziren, komunismoa asmatu
zutenen idatzi eta lanetara zuzenean joanez, bitartekari edo eta itzultzailerik
gabe, eta testu haietan, euskaldun batentzat oinarrizkoa eta beharrezkoa dena
azalduz.
Beste pentsalari batzuen eraginari dagokionez, Federico Krutwig bera, Kant,
Nietzsche eta Schopenhauer filosofo alemaniarren miresle izendatu zen. Gerrillarien borrokari buruzko idazkietan,
Ernesto Che Guevarari esleitutako orrien eragina ikus daiteke, edo, hirurogeita
hamarreko hamarkadan ospe handia zuen Jules Debrayren lan klasikoa:
“Iraultzarako estrategia”.
Krutwig-ek, “La Cuestión Vasca” lanean, honela zioen: “Zapaldutako herrien
bidezko erreklamazioak gaitzesteko ohitura madarikatua dute nazio zapaltzaileen
seme-alabek. Haientzat, errespetatzeko moduko eskubideak dituen nazio bakarra
nazio handia da, nazio zapaltzailea. Lenin-ek, berriz, nazioarte handietako
kideei gogorarazten die, internazionalisten beharra, ez dela bakarrik
zapaldutako herrien eskubideak errespetatzea, hare gehiago, hauen gehiegikeriei
tolerantzia zintzoarekin konpentsatzea.
Aritz Ibarraren margoa |
Leninen jarrera zuzen horren aurrean, nola nabarmentzen da Espainiako
alderdi komunistaren jarrera chovinista! Hau falangea bera baino
espainolistagoa da. Izan ere, Estatu espainiarrean, nazio menderatzailea
genozidio-politika egiten ari da mendeetan zehar, katalanak, galiziarrak eta
euskaldunak nazio-mailan azpiratzeari dagokionez; inperialista orok bezala,
“zatitu eta irabazi” printzipioa aplikatzen du (…), eta Espainiako “komunistek”,
taktika berari jarraitzen diote”.
Ondoren, Federicok Leninen gai honi buruzko esaldi guztien errepasoa egin
zuen liburu honetan, horrelakoak idatzi zituen: “Proletalgoak ezin da isilik egon
burgesia inperialistarentzat bereziki desatsegina den gaiari buruz, hau da, zapalkuntza
nazionalean oinarritutako estatuaren mugei buruz. Proletalgoak ezin dio uko
egin nazio zapalduen indarkeriazko zapalkuntzaren kontra estatu jakin baten
mugen barruan, eta horrek autodeterminaziorako eskubidearen alde borrokatzea
esan nahi du.
Proletalgoak, “bere” nazioak zapaldutako kolonia eta nazioentzako banaketa politikorako askatasuna aldarrikatu behar du. Bestela, proletalgoaren internazionalismoa kontzeptu huts eta hitzezko batean geratuko da; ezinezkoak izango dira nazio zapalduko langileen eta nazio zapaltzaileko langileen arteko klase-konfiantza eta elkartasuna; desmaskaratu gabe geratuko dira autodeterminazioaren defendatzaile erreformista eta kautskista hipokritak (Karl Kautsky lider sozialistaz alemanaz ari zen), ez baitute beren “nazioak” zapaldutako nazioez hitz egiten, indarkeriaz beren “estatuak” bahitzen dutenak” (Lenin, Obra Osoak, t XXI, 160 or.).
Federicok zioen, Lenin-ek ikuspegi berri bat sartu zuela marxismoaren
sortzaileen aurrean, funtsezko aldaketa bat adierazten zuena. Leninen ustez,
“herri guztien askapen-borroka, zapalduen askapen-borrokaren zati bat da”.
Krutwig-en arabera, teoria horren garapenak, nazionalismo iraultzailea ekarri
zuen: “inperialismoaren menpe dauden herriek hartutako borroka-modua da (...)”.
Krutwig-en idatzi zuen: “nazionalismo iraultzailean, osagai nazionalek eta iraultzaileek, konposatu kimiko bat osatzen dute. Banaezinak dira”. Nazionalismo iraultzailea, jauzi dialektikoa zen langileen borroka iraultzailean. Hau da, proletalgoak-burgesak batera aritzeko aukera ematen zuen (Fronte Nazionala deituko litzateke), interes nazional komunak agertzeagatik bakarrik.
Krutwigek, ermandade iraultzailea ikusten zuen klase-borroka ukaezinetatik
haratago. Izan ere, “iraultzaile espainiarra barne-etsai baten aurka
borrokatzen da bere herrian, baina euskal herriak iraultza sozialista lortzeko
egiten duen borrokan, etsaia, lehenik eta behin, espoliatzaile atzerritarra
da”. Beraz, borroka honetan “Espainiako proletarioak estatu zapaltzailearen
alde jartzen badira, gure etsaiak izango dira”.
Euskal herriaren etsaien artean, Krutwig-ek bereziki aipatzen zituen
“euskal abizenak” zituztenak: “Esteban Bilbao, Areilza, Lequerica, Careaga eta
inperialismoaren hainbat eragile”, jende horren aberria Espainia dela argi
uzten zuen. Iparraldekoak ere aipatzen zituen: Ibarnegaray, Ibarrondo,
Elizabide eta abar, Frantziako alderdi politikoetan postuak betetzen zituztenak:
“Horregatik, euskal askapen nazionalaren borroka, Espainia entelekiak esan nahi
duen guztiaren aurka egin behar da…”. Krutwig-en aburuz, une historikoa
interpretatu behar zen, eta kasu bakoitzean irtenbide iraultzaile zehatza aplikatu.
Krutwigi ez diote ihes egiten euskal burgesiarekin egindako fronte nazional
batek dituen arazoek. Burgesia jelkideak (PNVkoak), esan zuen, Espainiako
burgesiarekin lankidetzan aritzeko joera du: “jelkidea berez burgesa da”. Hala
ere, Krutwig-en aburuz, nazionalismo iraultzailean “nazionalista izatea da
funtsezko baldintza”. Krutwigek beste hauxe zioen Maori hartuta: “Atzerriko
etsai baten aurka borrokatzen den nazio batean, klase-borrokak borroka
nazionalaren forma hartzen du, eta horrela agertzen da batasuna”.
EUSKAL NAZIONALISMOA
“La Cuestión Vasca”-ren hurrengo atalean, Federico Krutwigek, euskal
nazionalismoaren pentsamenduak Sabino Arana geroztik izan zuen bilakaeraren
azterketa egiten zuen. Baina, bere ideologiatik hurbilenen zirenen
pentsamenduan zentratuz, batzuk oso ezagunak eta harreman estua izan zutenak
Krutwigekin. Hala nola Iker Gallastegi “Gudari”, Mendigoxale Batza taldeko
buruzagia, 1936. urtean EAJren zatiketa batetik sortua, gerragatik edo, alderdi
politikoa bihurtu ez zena. Baina baita ere, hain ezagunak ez diren beste
batzuk, haien lan laburrak euskal nazionalismoari egindako ekarpen humanista,
aurrerakoi eta are sozialistek aztertuz:
“Sabino de Aranaren jarraitzaile guztien artean, esan daiteke Elías de
Gallasteguik lehentasuna duela. Berari buruz esan daiteke normalean ikasle
batez ezin dena esan, kalitatean maisua gainditu zuela. Mendigoixale Batzako
nazionalistek zioten bezala, egia bada ere eta ezbairik gabe, Luis de Arana
Goiri ideiaren aita zela, baina nazionalismoa Sabino Arana Goirirekin baino ez zen
gorpuztu… Gertatzen dena da, nazionalismoaren hasierako prozesu guztia, oso
fase garrantzitsua izanik ere, lur azpian garatu zela”.
Marc Legasse-ko euskal sozialistari buruz, honelako esaldiak nabarmentzen zituen:
“Elezahar batek dio, deabruak ez zuela inoiz euskaraz hitz egin ahal izan.
Hortik ezin da ezer esan. Inoiz ez zitzaion hitz egiten entzun. Baionako
Gotzainak bai hitz egin duela. Eta frantsesez egin du beti”.
Krutwig-ek “La Cuestión Vasca” lanean, euskal nazionalismo sozialista
hasiberria ere aztertzen zituen: “ETAk argi azaltzen du, Baskonian zapaldutako
herriaren borroka, Mao Tse Tung-ek adierazi digun modukoa dela”, eta euskal
borrokaren arrazoiak azaltzen ditu:
“Autodeterminazio nazionalaren alde borrokatzen gara, hiru arrazoirengatik,
eta bakoitzak jar dezala lehentasun edo ordena:
- Herri bat osatzen dugulako, atzerritar gisa bananduta bizi garelako eta
autogobernurako eta batasunerako beste edozein herrik duen eskubide bera dugunean.
- Izan ere, bertoko euskal egitura batzuekin, aukera gehiago izango ditugu
osotara garatzeko eta munduaren aurrerapenean parte hartzeko, espainiar, frantses
edo lapoi gisa baino.
- Izan ere, horretan ikusten dugu aukera bakarra Euskadin sozialismoa
ezartzeko ari garen borrokan, gainera, gure berariazko baldintzetara egokituta
(objektiboak zein subjektiboak)”.
Handik gutxira, hauxe idazten du: “Laburtuz, autodeterminazioa eta politika
nazionala bateratzea eskatzen diogu Euskadiri; horregatik borrokatzen gara gure
indar guztiekin (…). Faktore horiek herri bat besteetatik bereizten dituzte
(hizkuntza, ekonomia, kultura…), eta horietan parte hartzen duten pertsonei elkar
kontzientzia bat ematen diete, auzokoengandik bereizten den talde bati
dagokiola. Faktore etniko edo nazional horiek daudenean, baina dituzten
gizabanakoak ez direnean beren nortasunaz jabetzen, etnia batez hitz egiten da.
Etnia bere nortasunaz jabetzen bada, nazio batez hitz egiten da. Baina,
kontzientzia nazional horrek gizakia helmuga komun batera eramaten duenean
existituko da soilik nazioa”.
“Nazionalitatea dinamikoa da, bizi den zerbait, eta zerbait estatikotzat
definitu nahi izatea hiltzea edo momia gisa tratatzea da (…). Kontuan hartu
behar da, herri bat beti berdina dela eta beti desberdina izaten. Herri bat hala
da, bere esentziak irauten duen bitartean, baina historian zehar eguneratu egiten
da. Herri bat aldatuz doa, nahiz eta beti berdina izan (esentzia bera), beti da
desberdina. Aldatu egiten da, askotan
besteen eraginengatik edo eta borondatez aukeratzen dituen erabaki eta
bideengatik. Herri baten bilakaera lineal eta geldiezina gelditzeko (izozteko),
egiten den edozein saiok, arriskuan jar dezake herriaren iraupena bera”.
“Euskaldunek beren estatu propioa eratzeko duten arrazoi nagusia, etnia
desberdina direla, lur desberdin bat osatzen dutela, horren kontzientzia
dutela, bai eta berezko estatu propio bat eratzeko borondatea ere dutela, baita
nazio gisa horretarako eskubidea dutela”.
Federico Krutwig-ek, lehenik eta behin, “desnazionalizatzearen” lehen errua
euskaldunei berauei egozten die, Espainiako Estatuari erresistentzia handiagoa
ez egiteagatik: “hobe da pertsona bat gisa hiltzea, Espainiak eta Frantziak
desnazionalizatutako basapiztia gisara bizitzea baino”. Baina ez ditu ahazten nazionizidioaren
errudun nagusiak:
“Baskonian, herriaren askapen nazionalaren etsaia dena, zalantzarik gabe,
zapalkuntzaren agentea da (…). Esplotazio kolonialistaren politika Espainiak
eta Frantziak oso modu maltzurrean egina dute Baskonian, herrialde osoko
sistema juridiko eta ekonomikoa modu batera edo bestera kontrolatzen duten une
beretik (…).
Espainiak lapurreta egin du Bizkaian eta Gipuzkoan, eta Estatuak
antolatutako lapurretaren ondorioz, polizia-aparatua eta errepresiboa mantentzen
ditu gure aberrian. Euskaldunen lanaren izerdiak Estatu espainiarreko kutxa
gotorrak aberastu egingo ditu eta hartatik zerbitzatzen direnak (…). Hau da,
argi dago euskal herritarrak espainiarren alde lan egitera behartzen dituen
konkista bat dela, landare parasitarioak baitira (…).
Herri baten bizitza edo heriotza espiritual, kultural, ekonomiko, tekniko
eta sozialaren arazoa, estu lotuta dago bere independentzia politikoarekin”.
FEDERICO KRUTWIGEN PENTSATZAERAREN BESTE ATAL BATZUK
“Baskoniari, berezko sozialismoa dagokio, ez du zerikusirik Espainiakoarekin
eta frantsesarekin, eta bidegabekeria nabaria izango litzateke bere premisa
historiko, ekonomiko eta sozialekin bat ez datorren gizarte mota bat
inposatzea”. “Vasconia” liburuan azaltzen zuen nola nahi zuen berak bere herria
gobernatzea: “Euskal nazionalismoak, beraz, ezkerreko mugimendua izan beharko
du, ezkertiartzat atsekabetuak daudenen mugimendu aurrerakoiez ulertuta”.
Bere pentsamenduari buruzko adierazpen argigarrienetako bat, non azaltzen
baitzuen bere pentsatzeko benetako modua, hauxe da: “Ni ez nintzen benetan
marxista. Eusko abertzalea nintzen. Euskaldunentzat onak ziren ideologia
guztiak onartzeko prest nengoen, baita faxismoa ere (Jon Mirande zuberotarrari
aipamen argia). Marxismoa beste tresna bat zen...” (Pedro Alberdiren “Satorrak
baino lurperago” liburutik aterata). Bere ideologiaren eta pentsamoldearen
laburpen onena da hau.
Federico Krutwigek, Baskoniaren seme on gisa, bere ama itotzen ari diren
estatu inperialisten kateetatik libre ikusi nahi zuen, eta horretarako, munduko
pentsalari eta politikari guztietan bilatu eta birbilatu zuen, askatzeko balio
lezakeen guztia, bere garun pribilegiatuaz eta hizkuntzak ikasteko gaitasun
harrigarriaz baliatuz, zituen beste balio askoren artean. Gainera, bere
bizitzako azken egunetara arte, ekarpen berriak ekarri zaizkioeken jendeaz
inguratuta egoteko bertutea eduki zuen.
Horrela esaten zuen “Vasconia” liburuan: “Gizarte-programa bat, baskoi
herriaren (sic.) askapen nazionalaren borrokaren parte izan behar du. Justizia
sozialaren erreklamazioak, lotura estua izan behar du justizia nazionalaren
erreklamazioarekin (...). Gure askapen-nazionalerako borroka, aldi berean, gizarte-askapeneko
borroka da".
“Gaskoniako eta Nafarroako subiranotasuna usurpatzen duen Frantziako
Errepublikak ezin du, justizian, indar gehiago izanaren titulua baino alegatu. Horregatik,
Baskoniako dukerria berreskuratzeko eskubidea, armaren bitartez izango da...
Izan ere, Baskoniako subiranotasuna menpean duen horrek, ez du atzera egingo zapaldutako
euskal herriaren eskubideak urratzeari, suzko armen bitartez ez bada”.
"Euskal Herriak, Espainiak eta Frantziak desnazionalizazioaren aurka
egiteko armetan altxatzeko eskubidea izateaz gain, eginbehar moral bat da
estatu zapaltzaileek gizatasuna kentzearen aurka aritzea. Euskal Herriko seme
guztiek, desnazionalizazioaren aurka egin behar dute. Horretarako iraultza, terrorismoa
eta gerra erabili behar badira ere. Naturak gizaki orori eskatzen dion
betebeharra da desnazionalizazioko maisu-maistrak eta agenteak suntsitzea (…)”.
“Atzerritarren okupazioaren mende ez dauden herriak (...) ez dira gai kolonialismoaren
aurkako zapalduen borrokak gordetzen dituzten indar iraultzaile eta aurrerakoi
handia ulertzeko”.
"Lehenago edo geroago, pertsona guztien eskubide naturalak lortzeko
borondate irmoa duen herri zapalduak, armen indarra erabili beharko du, hau da,
indarkeria erabili beharko du bere eskubide naturala onar dadin. Arrazoibide
faltsua da negoziazioek independentzia nazionala ekar dezaketela ikusarazi nahi
duten politikariena. Negoziazioak ondo daude armek hitz egiten dutenean, ondo
daude lehenbailehen isiltzeko. Herri menderatu batek, bere arima nazionala
berreraikitzen hasi behar duenak, armak isilarazteko interesa izango du, garai
bateko zapaltzaileak bere presa zaharraren subiranotasun nazionala onartzen
duen estatusera irits dadin".
“Arrazoi historikoak bigarren mailako oinarriak izan daitezke, nazio baten
nortasuna areagotzeko balio dutenak, baina inoiz ez dira independentziarako
arrazoi nahikoa (…). Historiatik, bestalde, zera ondorioztatzen dugu:
independentzia nazionala, menperatuak bere askatasunarekiko duten interesaren araberakoa
dela. Ez dago zalantzarik, zapaltzailea ez dela prest egongo konkistatu bati
independentzia emateko, baldin eta ohartuko balitz ez duela bere aldetik
interes ukaezina erakusten nazio-askapena lortzeko, eta independentziaren eta
subiranotasunaren ideia zapalduaren bigarren izaera dela".
Federico Krutwig, nafar infantzoi moderno bat izan zitekeen, goiburu hau
aplika zakioekelarik: “Pro libertate Patria, gens libera state”. Lema hori
euskarara horrela itzul daiteke: “Aberria libre izan dadin, herritarrak aske”.
“Oinarri etnikoa duen euskal mugimendu nazionalista batek, ikuspegi
historikotik, Nafarroa zaharra eta Baskoniako Dukerria bilduko dituen Euskadi bat
berrezartzea eskatu beharko du (...). Zalantzarik gabe, historia kontuan
hartuta, euskal Estatu Libre batek, Pirinioen hegoaldea eta iparraldea hartu
beharko dituela, Nafarroako Koroari eta Baskoniako Dukerriari zegokion
lurraldeak (…) subiranotasun horiek jatorrian, berberak dira (…). Egia esan, Euskal
Herri osoa Nafarroako koroaren parte izan da (…)”.
“Lurralde horietaz gain, lurralde zabalak ziren Iruñeko erresuman”, eta
Aragoi Garaia (Ebroren iparraldean, Noguera Ribagorzanatik), Ebro Garaia
(Merindadeak), Bureba, Errioxa, Moncayo eta Tarazona lurraldeak izendatzen
ditu: “(…) Nafarroaren berrezarpen historikoa, Garonatik Duero ibaiaren jaiotza
arte, Santanderretik Madaleta arte (Benasque, Huesca) (…). “Zazpi-bat” formula,
euskal arazoaren planteamendu faltsu baten sinboloa da, eta buru-estutasunaz
hitz egiten du”.
“Bizkaitar zintzo guztiak, gipuzkoarrak, errioxarrak, etab. nazionalista direla
badiote, nafarra sentitu behar lukete, eta estatu hori Euskal Errepublika gisa berrezarri
nahiko lukete, Irujok Londresen erbestean aldarrikatzen zuen bezala (…).
Baskoniako mapa liburuaren lehen edizioan (1963): "Ez dago zalantzarik, historikoki, euskal Estatu libre batek, Pirinioen hegoaldean eta bere iparraldean, Nafarroako koroako eta Baskoniako dukerriako lur guztiak batu behar dituela" (No cabe duda de que, históricamente considerado, el futuro Estado libre vasco deberá de comprender al Sur de los Pirineos y a su Norte todos los territorios que corresponden a la Corona de Navarra y Ducado de Vasconia) |
Oso deitoragarria da euskal independentziara aspaldi eramango gintuzkeen
ikuspegi horren aldean, Parisen, estatutu barregarri bat defendatzen duen
Gobernu bat egotea, azken orduan bakarrik eman zuen Gobernu errepublikanotik
lortutakoa, eta ez zuelako beste aukerarik, Franko jeneralaren altxamendu
militarraren ondoren espainiar lurraldean nagusi ziren anarkiaren eta
desordenaren aurrean (…). Nafarroa eta Baskoniako dukerriko lurrak bilduko
dituen Euskal Errepublika bat ezartzeko beharrari buruzko eztabaidatu ordez, estatutu
trakets bat defenditzen jarraitzen da, kategoria txikiko politika baten”.
|
F. C. Krutwig Sagredo “Aberri-Egunaren erran-nahia orain eta lehen” (Anaitasuna 1978ko martxoan): "Euskalherriaren garhaipen historiko bat hospatzen den egun batetan finkatu behar lizateke. Neure aburuz hunelako fetxa historikoa Euskalherrian, Orstaroaren 15/a izan da, noiz euskaldunek Frantziaren harmada Orreagan suntsitu bait zuten. Euskaldunen viktoria hau mundu osoan ezagutzen da.
Eta hunela kanpotar iainko baten heriotza ta phizteaz
xinta-mintaka egoitearen ordez, euskaldunek, beren herrirat kanpotar iainko
hori ethorri baino lehen, beren Historian iaraietsi duten ekhintza nabusiena ta
ezagutuena hospa lezakete. Hunen araura flamenkoek bere nazional jaiaz,
Kortijken frantsesen kontra irabazi zuten "urrhezko ezporen bataila"
hospatzen dute, eta Alemaniko patriotek beren nazional jaia bezala germanoek
Arminius buruzagiaren manupean Varusen legioneak deuseztu zituzten eguna
dute".